"امام موسی صدر" قربانی یک جنایت بین المللی/ آخرین مستندات و شواهد، اتهام ربایش را به چه کسی وارد می‌کند؟

"حسین میرمحمدصادقی" در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی باشگاه خبرنگاران با اشاره به چهاردهم خرداد سالروز تولد امام موسی صدر،  گفت: امام موسی صدر به عنوان یک روحانی برجسته شیعی و نظریه پرداز مبرز انقلابی، منشأ تحولات و تغییرات اساسی در زندگی سیاسی و مدنی شیعیان لبنان شد.

 

وی افزود: البته اینجانب به خاطر ندارم ملاقات حضوری با ایشان داشته باشم اما از نزدیک با فعالیت‌های علمی و تبلیغی ایشان از قبل از انقلاب اسلامی آشنا بودم و به جرأت می‌توان گفت شیعیان لبنان قبل از حضور امام موسی صدر در این کشور، بسیار فقیر و فاقد امکانات و حقوق اجتماعی، سیاسی و مدنی بودند اما پس از حضور ایشان در این کشور، وضعیت کاملاً متفاوتی پیدا کردند و از امکانات و حقوق اجتماعی، سیاسی و مدنی شایان توجهی برخوردار شدند.

 

 

استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: جنایت ارتکابی علیه امام موسی صدر، "ناپدیدشدگی اجباری" است که به عنوان یک مصداق بارز از "جنایات علیه بشریت"، رسیدگی به آن علاوه بر دادگاه‌های ملی در صلاحیت دادگاه کیفری بین‌المللی نیز هست.

 

وی افزود: در ناپدید شدگی اجباری، فرد را به دلیل تعلق به گروه یا سازمان یا عقیده خاصی برخلاف میل خودش از انظار عمومی پنهان می‌کنند اما در عین حال یک عامل مهم که اهمیت و زشتی چنین جرمی را بیشتر و آشکارتر می‌کند، حالت "بلاتکلیفی" قربانی و خانواده اوست. در مورد امام موسی نیز این وضعیت صادق است زیرا وی را نزدیک به 40 سال قبل ربوده‌اند و هنوز هم اطلاع دقیقی از سرنوشت وی وجود ندارد که همین امر موجبات نگرانی فزاینده خانواده ایشان را نیز فراهم کرده است به نحوی که در ملاقاتی که با آقای فروزان داماد امام موسی داشتم، ایشان به این وضعیت اذعان کردند.

 

معاون حقوقی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام تصریح کرد: در ابتدا اتهام ربایش امام موسی متوجه دو دولت لیبی و ایتالیا بود زیرا قذافی رهبر سابق لیبی مدعی شده بود که امام موسی به همراه محافظانش لیبی را به مقصد رم پایتخت ایتالیا ترک کرده و در آنجا ربوده شده است اما پس از تحقیقات مشخص شد که قذافی دروغ گفته و با توسل به فریبکاری و صحنه‌سازی، افراد دیگری را به عنوان امام موسی و همراهانش جا زده است زیرا می‌خواست اتهام هر گونه اقدام مجرمانه نسبت به امام موسی را از خود نفی کند.

 

میرمحمدصادقی افزود: در حال حاضر نیز بر اساس همه شواهد، قرائن، دلایل و مستندات، اتهام ربایش امام موسی فقط متوجه شخص قذافی است که البته دسترسی به وی نیز به دلیل کشته شدنش در جنگ لیبی البته اگر صحت داشته باشد عملاً منتفی بوده و همین دلیل موجب شده که پیگیری قضایی پرونده امام موسی و طرح شکایت علیه ربایندگان وی با مانع جدی روبرو گردد.

 

این متخصص حقوق کیفری بین المللی همچنین گفت: دولت ایران در ابتدای تشکیل نظام جمهوری اسلامی، قصد پیگیری پرونده امام موسی را داشت اما به دلیل وقوع جنگ تحمیلی، ترور شخصیت‌های سیاسی و توطئه‌های متعدد براندازی، بحث پیگیری حقوقی و قضایی قضیه ربایش امام موسی با توقف مواجه شد. در چند سال اخیر اما دولت ایران، با تشکیل کمیته‌هایی سعی در پیگیری جدی این پرونده داشته است.

 

 

میرمحمدصادقی افزود: در عین حال در لبنان این موضوع مورد پیگیری بیشتری قرار گرفت و حتی برای برخی دولتمردان لیبی و در رأس آن‌ها معمر قذافی قرار توقیف و جلب صادر شد. البته به نظر من، یکی از مشکلات حقوقی که پیش از این، تأثیر مهمی در عدم امکان پیگیری کامل قضیه امام موسی داشت، شناسایی نشدن "اصل صلاحیت کیفری شخصی منفعل" در قوانین ایران بود یعنی اصل ناظر بر صلاحیت محاکم کیفری مبتنی بر تابعیت بزه دیده اما خوشبختانه در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب 1392 این خلأ برطرف و این نوع صلاحیت به رسمیت شناخته شده و لذا به نظر می‌رسد از حیث حقوقی یعنی در قوانین و مقررات کیفری، مانع مهمی بر سر راه ایران برای اعمال صلاحیت نسبت به مرتکبان ربایش امام موسی نباشد و بنابراین محاکم کیفری ایران می‌توانند به استناد تابعیت امام موسی یعنی تابعیت ایرانی پرونده وی را پیگیری کنند.

 

رییس کرسی حقوق بشر در دانشگاه شهید بهشتی افزود: جرم ناپدیدشدگی اجباری که امام موسی صدر یکی از قربانیان آن است، مورد توجه خاص در سطح بین‌المللی نیز هست به نحوی که کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد، اخیراً به تشکیل "کمیته‌های موضوعی" روی آورده و به تفکیک به جرایم بین‌المللی می‌پردازد و اولین کمیته در مورد جرم ناپدیدشدگی اجباری تشکیل شد.

وی تصریح کرد: البته من به خانواده امام موسی پیشنهاد دادم تا با طرح شکایت در این کمیته‌ها ضمن اقدام قضایی، لااقل از فراموش شدن یاد و خاطره امام موسی و جرمی که علیه وی ارتکاب یافته جلوگیری کنند. همچنین در لبنان هم موضوع ربایش امام موسی هنوز هم موضوعی بسیار مهم است به نحوی که در این کشور، سلسله سمینارهایی با نام "کلمه سواء"(به کسر سین) برگزار شده که در آن‌ها اندیشه امام موسی ترویج می‌شود.

 

استاد حقوق کیفری دانشگاه شهید بهشتی افزود: البته پیشنهادهای دیگری نیز درباره پیگیری قضایی و حقوقی پرونده امام موسی مطرح شده که همگی به دلیل عدم دسترسی به متهم اصلی یعنی معمر قذافی با چالش روبرو هستند اما حقیقت آن است که جرم ناپدیدشدگی اجباری جرمی مستمر است و لذا تا هر زمانی که عنصر مادی آن یعنی "ربایش" استمرار داشته باشد می‌توان تشکیل پرونده داد و نسبت به امام موسی صدر نیز این وضعیت صادق است.

 

سخنگوی اسبق قوه قضاییه کشورمان همچنین گفت: به نظر می‌رسد با عنایت به اقدامات علمی و تبلیغی امام موسی صدر در سطح گسترده در لبنان، برخی دولت‌های خاص به این هراس افتاده‌ بودند که مبادا استمرار حضور امام موسی صدر موجب یک "رستاخیز شیعی" در خاورمیانه و به تدریج در دیگر نقاط شود و حیات آن‌ها که خوی استکباری و استبدادی داشتند را با مخاطره روبرو سازد لذا تصمیم به حذف فیزیکی وی گرفتند تا از این طریق بتوانند با بسط اندیشه‌های امام موسی مقابله کنند.

 

میرمحمدصادقی افزود: برای این کار آن‌ها نیاز به کسی داشتند که بی‌مهابا اقدام کند و از مسئولیت این کار نیز واهمه‌ای نداشته باشد. قذافی گزینه بسیار مناسبی قلمداد می‌شد. وی به دیکتاتوری و ظلم شهره بود و در عین حال از هیچ چیزی هم نمی‌ترسید و به همین دلایل بود که او را یک "دیوانه تمام عیار" در عرصه سیاست می‌شناختند. این دیوانه تمام عیار آماده‌ترین فرد برای اجرای نقشه حذف فیزیکی امام موسی بود و توانست از عهده این کار برآید و با دسیسه و فریب، نقشه شوم مورد نظر را به اجرا گذارد.

 

استاد دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: البته این نکته را نیز نباید از یاد برد که لبنان، قبل از حضور امام موسی در این کشور، محل امن و آسایش برای سران عرب منطقه بود و حتی بیروت را "عروس خاورمیانه" می‌نامیدند زیرا مکان خوشگذرانیِ بسیار مناسبی برای اعراب بود اما پس از حضور امام موسی در لبنان و فعالیت گسترده تبلیغی و مبارزاتی ایشان، این کشور دیگر محل امنی برای سران عرب نبود و حتی برای اسرائیل نیز یک مخاطره جدی قلمداد می‌شد. این تأثیرگذاری آشکار امام موسی در فضای سیاسی لبنان و منطقه، اصلی‌ترین عامل ترغیب دول استکباری و استبدادی در حذف فیزیکی امام موسی بود.

 

میرمحمدصادقی در پایان، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره و اندیشه‌های ناب امام موسی صدر، ابراز امیدواری کرد به زودی شاهد اخباری خوش در مورد امام موسی صدر باشیم.

 

انتهای پیام/

 

گفت‌وگو از حمیدرضا حیدرپور