حضور ۲ هنرمند گیلانی در نمایشگاه صنایع دستی ازبکستان

روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان اعلام کرد: پنجمین اجلاس هیئت رئیسه منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی و جشنواره و نمایشگاه صنایع دستی مطرح کشور‌ها در شهر‌های تاشکند و خوقند ازبکستان برگزار شد.

بیش از ۳۰۰ صنعتگر و هنرمند صنایع دستی و حدود ۱۰۰ مدیر و مسئول فعال دولتی و غیردولتی در این حوزه از بیش از ۵۰ کشور از سراسر دنیا به مدت ۱۰ روز در این ۲ رویداد هنری حضور داشتند. 

از ایران هنرمندان رشته سفال، منبت و دوخت‌های سنتی از جمله ۲ بانوی هنرمند گیلانی در این نمایشگاه شرکت کردند.

هانیه جوان همت، مربی توانمند «رشتی دوزی» از رشت و شهره فخر جانعلی، هنرمند «چادرشب‌بافی» از روستای جهانی قاسم آباد گیلان جزء نمایندگان کشورمان برای معرفی صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی گیلان در این نمایشگاه بین‌المللی بودند.

«رشتی دوزی»، یادگار سال‌های دور

«رشتی دوزی» یکی از رودوزی‌های سنتی ایران و از صنایع دستی گیلان است که در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسید. رشتی دوزی، رشته دوزی یا گلبند دوزی از هنر‌های دستی خاص استان گیلان است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

این رشته در گذشته با نام «قلاب دوزی رشتی» معروف بود، اما در دهه ۸۰ یونسکو آن را به رشتی دوزی تغییر داد. قدمت هنر رشتی دوزی به سال‌های دور باز می‌گردد و قدیمی‌ترین نمونه باقی‌مانده از آن، اثر استاد حسین رشتی با قدمتی از قرن سیزدهم است؛ اثری که هم اکنون در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

پژوهشگران و محققان با توجه به آثار کشف شده قلاب دوزی شده در لولمان گیلان بر این باور هستند که قدمت رشتی دوزی به سده‌های ۳۲۰ تا ۵۵۰ قبل از میلاد (دوره هخامنشی) بازمی‌گردد. این هنر پس از اسلام نیز رونق فراوانی داشت و در دوره حکومت شاه عباس صفوی در کنار ابریشم از اقلام صادراتی مرغوب به شمار می‌آمد.

رشتی دوزی در زمان حکومت افشاریان و زندیان نیز از محبوبیت بالایی برخوردار بود و در نهایت در اواخر دوره قاجار به‌ تدریج تبدیل به کالایی شد که همه اقشار جامعه می‌توانستند از آن استفاده کنند.

در این کار زمینه پارچه به وسیله نخ‌های ابریشمین رنگین به گونه‌ای بسیار زیبا و چشم نواز تزیین می‌شود. هنرمندان برای تولید آثار رشتی دوزی روی پارچه‌هایی ضخیم از جنس ماهوت، با استفاده از نخ‌های ابریشمی رنگی و قلاب، طرح‌های بسیار زیبایی خلق می‌کنند.

رشتی دوزی با ۳ روش مختلف ساده دوزی، ضخیم دوزی و تکه دوزی (معرق دوزی) توسط وسیله‌ای به نام قلاب دوخته می‌شود و از رایج‌ترین طرح‌های آن می‌توان به طرح‌های گل، بته جقه شاخ گوزنی، گل و مرغ و ... اشاره کرد.

رشتی دوزی بیشتر روی انواع وسایل مثل بازوبند، کوسن، رومیزی و ... انجام می‌شود.

«چادر شب بافی»، هنری فاخر و قدیمی

«چادر شب بافی» با قدمتی ۵۰۰ ساله به دوره صفویه برمی گردد، این نساجی سنتی (پارچه بافی سنتی) در شرق گیلان رونق داشت و از ابریشم طبیعی و پنبه بافته می‌شد.

این پارچه، رنگارنگ و معمولا با طرح چهارخانه یا یک رنگ است که با دستگاه مخصوص چادر شب بافی به شکل مربعی بافته می‌شود.

رنگ اصلى زمینه چادر شب‌ها معمولا قرمز است؛ البته رنگ بنفش و سبز نیز به مقدار بسیار کم در منطقه قاسم آباد رودسر دیده می‌شود.

طرح‌هاى کار شده روى چادر شب هندسى هستند و رنگ‌هاى سفید، سبز، نارنجى، زرد، صورتى، آبى و قرمز در ترکیب‌هاى هماهنگ در آن استفاده می‌شوند.

در گویش محلی به چادر شب «چارشو» و بانوان ساکن جلگه به آن «کمر دَوَد» می‌گویند.

چادر شب در گذشته بخشی از لباس محلی زنان گیلان هم محسوب می‌شد که از آن به عنوان کمرپیچ برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به بدن در زمان کار در شالیزار استفاده می‌کردند.

زنانی که همه جا پا به پای مردان کار می‌کردند، در باغ چای و شالیزار‌ها بچه‌های خود را با چادر شب کول می‌کردند و به کار مشغول می‌شدند.

اهالی گیلان چادر شب را برای رو جهازی به نوعروسان نیز هدیه می‌دادند، برای دوخت پرده و رو تختی و رویه لحاف هم استفاده می‌شد.

چادر شب بافی هنوز هم در شرق گیلان به خصوص در رودسر و روستای قاسم آباد چابکسر رایج است.