به بهانه روز جهانی غذا:
خوشمزه و سالم بخوریم
یکی از بهترین لحظات زندگی انسان، لحظاتی است که غذای باب میل خود را می‌خورد و از آن لذت می‌برد، حالا سوال این است که چه بخوریم تا سالم بمانیم؟
بحث غذا یکی از متنوع‌ترین بحث‌ها در جهان مادی است و از آنجایی که انرژی مورد نیاز انسان برای ادامه حیات از خوردن غذا تامین می‌شود، بحث غذا از نظر اطبا و پزشکان نیز بسیار مهم است و حتی اساس درمان در طب ایرانی برغذا است.
صنعت غذا به سبب جاذبه فراوانی که دارد در جهان امروز مشتریان زیادی دارد. گا‌ها برخی افراد به سبب علاقه مفرط به خوردن و نوشیدن حاضر هستند قیمت‌های نجومی برای یک غذای خاص به سبب تهیه آن از مواد خاص و عالی بپردازند.
روز جهانی غذا بهانه‌ای است تا بررسی کنیم غذا چیست و چه غذایی را باید خورد؟ و غذای سالم چیست؟
غذا به موادخوراکی ساده، اعم: از نان، نان و پنیر ساده، انواع نان ها، سبزیجات خام و یا غذا‌های ترکیبی که باید حرارت دیده تا آماده خوردن شوند، مانند: انواع پلوها، خوراک‌های گوشتی و غیرگوشتی و غذا‌های ملل مختلف، گفته می‌شود که قوت بدن را تامین می‌کنند.
دین مبین اسلام، اهمیت ویژه‌ای برای غذا قائل است و همان گونه که برای تمام لحظات زندگی برنامه دارد، برای سفره غذا نیز دستوراتی از گفتن بسم الله در شروع غذا و الحمدالله در انتهای غذا، نگاه کردن به ظرف غذای پیش روی خود تا نحوه جویدن غذا و ...ای دارد.
در فرهنگ ایرانی ما نیز غذا پختن آداب و رسومی دارد و خود غذا نیز شرایطی برای خود دارد، در گذشته‌ها هر یک از مواد غذایی الزاما در فصل خود طبخ شده یا مصرف می‌شد مانند انواع فسنجان که عمدتا در فصل پاییز و زمستان طبخ می‌شد تا بدن انسان را گرم کرده و قوت ببخشد یا ماست و خیار که عمدتا ویژه فصل تابستان است یا انواع کباب گوشتی پرندگان حلال گوشت که مختص بهار است.
در فرهنگ دیگر کشور‌ها، متناسب با آب وهوا و اقلیم محل زندگی شان موادغذایی متفاوتی یافت می‌شود به طور مثال: در خوراک‌های مکزیکی انواع فلفل و ادویه‌های تند، جایگاه ویژه‌ای دارند یا در هندوستان که ادویه جات حرف اول را در تهیه غذا می‌زند که بسته به میزان رطوبت هوا این مقادیر درنظر گرفته می‌شود؛ البته امروزه در کشور ما متاسفانه فرهنگ استفاده از غذا‌ها و مواد اولیه غذا بهم ریخته است و غذای سنگینی مانند: کله پاچه در تابستان مصرف می‌شود یا کباب‌ها و خوراک‌های دیگر در غیر از فصل خودش تهیه می‌شوند که باعث بروز بیماری‌های گوارشی شده است.
در فرهنگ اصیل مردم کرمان نیز در گذشته پایه اغلب غذا‌ها بر کشک و برخی مغزیجات چرب بود، غذاهایی، چون: قاتُق بَنِه، قاتق بابونه، قاتق گوشت یا خوراک‌هایی که برپایه کشک بود، مانند: کشک مغز، کشک کدو و بزقورمه که در لیست غذا‌های روزانه مردم این خطه قرار داشت و امروزه بسیار کمرنگ شده است و جای خود را به غذا‌های فرنگی مانند پیتزا‌ها و پاستا‌ها و استیک‌ها داده است.
سجاد اسلامی فعال و محقق طب ایرانی درباره اهمیت غذا گفت: در قدیم مبنای نام گذاری هر جایی به گل و سرآمد آن موضوع مربوط بود، در نتیجه برای نام گذاری محل طبخ غذا هم گل غذا‌ها و اساس غذا‌ها؛ یعنی آش را مبنای نام گذاری جایی به نام آشپزخانه قرار دادند.
او افزود: در تبیین اهمیت غذا، ۲ موضوع را باید مدنظر قرار داد اول اینکه یک سری غذا‌ها برای همه فصول مضر هستند. دوم اینکه برخی غذا‌ها، باید در فصل خود و زمان مشخص در روز مصرف شوند.
اسلامی تصریح کرد: مثلا در تابستان اگر غذای چرب بخورید، باعث بهم خوردن مزاج و ایجاد اخلاط فاسد در بدن می‌شود. در نتیجه قدیمی‌ها از غذاهایی مانند: نان و دوغ یا ماست وخیار و خنکی جات در تابستان استفاده می‌کردند.
او با اشاره به اینکه گاهی زمان مصرف غذا در شبانه روز نیز اشتباه است، گفت: از قدیم کله پاچه را صبح می‌خوردند و این غذا در طول روز، ضمن گرما بخشیدن و انرژی دادن به بدن در طی روز هضم می‌شد؛ اما امروزه آخر شب یا ظهر این غذا را می‌خورند و بعد می‌خوابند که هضم آن سنگین است و بدن مجبور به افزایش چربی در خون می‌شود.
این محقق طب ایرانی درباره غذا‌های هر استان و شهر نیز گفت: قدیم تر‌ها آش، سرآمد تمام غذا‌ها بود و در سفره هر استانی غذا‌های آب دار مثل: قاتق و سوپ و آبگوشت‌ها زیاد بود و هرمنطقه‌ای نیز با توجه به آب وهوا، غذا‌های خاصی داشته است، مثلا در کرمان که شرایط گرم و خشک بود نیاز به رطوبت بیشتری به ویژه در فصل گرم سال، داشتند در نتیجه غذا‌های قاتقی و آبدار، مانند کشک‌ها را بیشتر مصرف می‌کردند.
او درباره مصرف پیتزا و پاستا نیز بیان کرد: خوردن این مدل غذا‌ها؛ اگر با مواد سالم و اصیل باشد به شکل هر چند وقت یک بار مشکل ساز نیست، پیتزا یک غذای ایتالیایی اصیل است که در قدیم به شکل کاملا متفاوت با امروز پخته می‌شد.
اسلامی گفت: مثلا به جای خمیرپیتزا؛ اگر از خمیر آرد گندم سبوس دار استفاده شود و به جای سوسیس و کالباس‌ها از گوشت‌های سالم استفاده شود، می‌تواند گهگاهی در سفره غذاگنجانده شود؛ اما ماده غذایی مانند پنیر پیتزا به شدت حاوی مواد مضر است که خلط غلیظ ناسالم در بدن تولید می‌کند.
او با بیان اینکه غذای آب دار، شبیه آش باید پایه سفره غذایی خانواده‌ها باشد، تصریح کرد: امروزه یکی از اصلی‌ترین عوامل بیماری زا در جامعه ما افزایش یبوست و در نتیجه آن ایجاد بیماری‌های نوظهور به سبب افزایش غذا‌های خشک، مانند انواع پلوها، کباب‌ها و غذا‌های غیرآبدار است که با جایگزینی آن‌ها با آش و سوپ و موادغذایی آبدار این مشکلات رفع می‌شوند.
روز جهانی غذا بهانه‌ای است تا در غذای خودمان اندیشه کنیم و آیه ۲۴ سوره عبس« فلینظرانسان الی طعامه» به همین مساله اشاره دارد و انسان را به غذایی که می‌خورد متوجه می‌کند.
خداوند متعال در این آیه انسان را به توجه، دقت و اندیشه در آنچه به عنوان غذا وارد بدن خویش می‌کند، فرا می‌خواند؛ البته در دین اسلام به جنبه روحی غذا بیش از جنبه مادی آن توجه می‌شود. حلال بودن غذا، تهیه غذا با مواد حلال و طیب، استفاده از ذکر در حین طبخ غذا، توجه به سلامت مواد غذایی، همه در دین مبین اسلام مورد تاکید است و در کنار آن به نحوه پخت و خوردن غذا توجه می‌شود.
درگذشته نیز عرفای بزرگ اسلامی به سبب تزکیه نفسی که انجام می‌دادند بر سر هر سفره‌ای حاضر نمی‌شدند و کسی را که خمس یا زکات مالش را نمی‌پرداخت، به عنوان میزبان انتخاب نمی‌کردند؛ حتی حالات روحی آشپز نیز مورد توجه برخی عرفا بود و با دیدن ظرف غذا، متوجه انرژی مثبت یا منفی تهیه کننده آن غذا می‌شدند.
گزارش از مرضیه السادات حسینی راد
