تالاب بیشه دالان، فرصتی برای رونق گردشگری طبیعت

تالاب بیشه دالان شهرستان بروجرد با داشتن مساحتی حدود ۹۱۳ هکتار در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی بروجرد و در دشت سیلاخور واقع شده است.

این تالاب که نام محلی آن تالاب بیشه دالون است، زیستگاه اصلی پرندگان و جانوران بومی و مهاجر بوده و از گذشته انواع پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران زیادی در این منطقه زندگی می‌کرده اند. مهم‌ترین گونه‌های حیوانی در تالاب بیشه دالان لرستان شامل مار، مرغابی، خرگوش، خرچنگ، لاک پشت، حواصیل، گرگ، شغال و سگ آبی می‌باشد.

مهم‌ترین گیاهانی که در تالاب بیشه دالان در لرستان وجود دارد، شامل درختچه‌های گز و علفزار‌هایی مانند گرز و بوریا می‌باشد. همچنین در این تالاب خانواده‌های جلبک سبز آبی مانند فیتوپلانکتون‌ها و پلانکتون‌ها مشاهده شده که مهم‌ترین گونه‌های آنها کلادوسرا، کوپه پودا، روتیفرا، قاب بالان، دو بالان و یکروزه‌ها هستند.

نکته قابل توجه این است که مهم‌ترین گونه‌های ماهی‌ها در این تالاب دو دسته کپور ماهیان و کپور ماهیان دندان دار زنده بوده است. در ماه‌های مهاجرت پرندگان نیز بیش از ۵۰ گونه پرنده شامل انواع اردک‌ها از جمله اردک‌های سر حنایی، غواص، خاکستری و سفید، عقاب طلایی و صحرایی در این تالاب، زمستان را به سر می‌برند. با وجود این موارد اهمیت بالای تالاب بیشه دالان در لرستان بر همگان آشکار است.

از مزایای تالاب بیشه دالان، می‌توان به ارزش اقتصادی این اکو سیستم اشاره کرد. زیرا این تالاب نقش بسیار مهمی در بقای گونه‌های بی شماری از گیاهان و جانوران ایفا کرده، که این امر موجب شده است که این تالاب و دیگر تالاب‌های ایران جزء مهم‌ترین مولد‌های ایران به حساب بیایند.

کارشناسان فعال در حوزه محیط زیست و تالاب‌ها بر این باورند که تالاب بیشه دالان از این ظرفیت و قابلیت برخوردار است که ضمن رونق گردشگری طبیعت و پرنده نگری و پرورش ماهی که علاقمندان خاص خود را دارد از نظر صنایع دستی همچون بوریا بافی مورد توجه گردشگران قرار گیرد و رونق این صنایع دستی منجر به رونق برخی مشاغل و رفاه ساکنان محلی شود.

تالاب بیشه دالان در سطح ملی یک زیست‌بوم با ارزش است که از ارزش تنوع زیستی غنی و ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بالایی برخوردار است، اما نکته قابل توجه اینکه این تالاب در معرض تهدید‌هایی اعم از اتش سوزی‌های عمدی، شرایط کم‌آبی و آلودگی کیفیت آب، کشاورزی ناپایدار و تغییر کاربری در حریم آن قرار دارد که کارکرد‌های زیست‌محیطی این زیست‌بوم با ارزش را تهدید می‌کند.

هرچند در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای احیای کارکرد‌های این زیست‌بوم طبیعی، ارتقای کمی و کیفی آب و کاهش اثرات منفی زیست محیطی در طرح‌های توسعه‌ای صورت گرفته و آموزش جوامع محلی مبنی بر اینکه معیشت آنان با بقای تالاب گره خورده انجام شده، اما حفاظت از تالاب بیشه دالان نیازمند مشارکت بیشتر مردم منطقه است.

هوشمندسازی، گامی موثر برای محافظت از تالاب بیشه دالان بروجرد 

مدیر کل حفاظت محیط زیست لرستان گفت: هوشمندسازی تالاب بیشه دالان بروجرد بخشی از طرح هوشمندسازی مناطق تحت مدیریت استان بوده است که طی سال گذشته از طریق دوربین‌های نظارتی با کیفیت ۴k و قدرت زوم بسیار بالا، امکان پایش آنلاین وضعیت حیات وحش، حریق‌های احتمالی و تخلفات محیط زیستی را فراهم نموده و در واقع این اقدام مهم گامی موثر در حفاظت از انفال در تالاب‌های استان لرستان محسوب می‌شود.

وی در خصوص اهمیت تصویب برنامه جامع مدیریت زیست بومی تالاب‌های لرستان گفت: تالاب‌ها با ارزش‌های اکولوژیک بالا به عنوان تعدیل کننده آب و هوا، کنترل کننده سیلاب‌ها و دارای ارزش‌های زیبایی شناختی بی بدیل و موثر در جذب اکوتوریسم و رونق اقتصادی جوامع محلی و همچنین به عنوان تصفیه خانه‌های طبیعی و تغذیه کننده آب‌های زیرزمینی نقش بسیار مهمی در مباحث اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی هر منطقه دارند.

علی سالاروند افزود: مبنای اصلی برنامه جامع مدیریت زیست بومی، مشارکت محور بودن آن است و اجرای موفق آن وابسته به مشارکت تمامی گروه‌های ذینفع دارد.

وی یادآور شد: تصویب طرح مدیریت زیست بومی تالاب‌های پلدختر و بیشه دالان بروجرد، می‌تواند گامی اساسی در حفاظت و حراست از این گنجینه‌های طبیعی بوده و در احیای این پدیده‌های ارزشمند راهگشا باشد.

حمایت از صنایع دستی محلی، ایجاد کننده انگیزه برای حفظ تالاب بیشه دالان

مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست و تالاب‌ها نکته اساسی است که همه فعالان محیط زیست و مسئولان بر آن تاکید دارند به این صورت که باید تلاش‌ها و اقداماتی انجام داد تا ساکنان محلی به عنوان افراد ذینفع انگیزه برای حفاظت از منابع طبیعی داشته باشند.

در این خصوص مسئول امور بانوان و خانواده فرمانداری بروجرد با بیان اینکه مقدمات تشکیل تعاونی روستایی زنان با هدف توسعه مشاغل سبز و به منظور توانمندسازی جوامع محلی حاشیه تالاب بیشه شهرستان دالان فراهم شده است، گفت: این اقدام با همکاری اداره کل محیط زیست لرستان و شهرستان و فرمانداری بروجرد انجام شده و هدف حفظ محیط زیست و توانمندسازی ساکنان بومی حاشیه تالاب بیشه دالان صنایع دستی زنان روستا‌های اطراف این تالاب است.

وی افزود: نان روستا‌های حاشیه تالاب بیشه دالان که فعالیت‌هایی در حوزه‌های مختلف صنایع دستی مانند قالی بافی و حصیر بافی دارند می‌توانند زمینه کار دستی خود را معرفی کنند تا افراد دارای طرح‌های مرتبط با مشاغل سبز برای حمایت و دریافت تسهیلات به صندوق ملی محیط زست معرفی شوند.

ثبت تالاب‌های لرستان در «رامسر سایت» برای حفاظت از زیست بوم‌های تالابی

علی خوشناموند رئیس اداره کل زیستگاه‌ها و امور مناطق اداره کل محیط زیست لرستان با بیان اینکه در استان لرستان ۱۴ تالاب در اولویت اصلی وجود دارد، اظهار داشت: این تالاب‌ها شامل تالاب‌های ۱۱ گانه پلدختر، «بیشه دالان» بروجرد، «تنور در» دورود و «خروسان» شهرستان ازنا هستند.

وی در ادامه سخنان خود با تاکید بر اینکه اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان طی یک سال گذشته پیگیری مباحث مربوط به احیای تالاب‌های استان بوده است، افزود: طرح‌های حفاظت از زیست بوم‌های تالابی استان در حال طی مراحل تصویب در کمیسیون‌هایی امور زیربنایی و شورای برنامه‌ریزی استان است که متأسفانه طی سال‌های گذشته مغفول مانده بود.

رئیس اداره کل زیستگاه‌ها و امور مناطق اداره کل محیط زیست لرستان با اشاره به پیگیری برای ثبت تالاب‌های لرستان در «رامسر سایت»، عنوان کرد: متأسفانه طی هفت تا هشت سال گذشته یک سری نواقص در این رابطه وجود داشته که در این راستا با تلاش و پیگیری صورت گرفته از طریق دفتر امور تالاب‌های سازمان محیط زیست در صدد رفع نقص‌ها هستیم تا تالاب‌های استان در «رامسر سایت» ثبت شوند.

کاهش مساحت تالاب بیشه دالان به علت زهکشی کشاورزان

خوشناموند افزود: تالاب‌های پلدختر حدود ۱۸ هزار هکتار منطقه شکار صید ممنوع است که برخی از این تالاب‌ها به صورت فصلی درآمده و هرچند سال دچار تهدید می‌شوند و مساحت تالاب بیشه دالان به دلیل زهکشی‌های متعدد و کشت برنج و کشاورزی مردم بومی، از ۹۰۰ هکتار به ۱۵۰ هکتار جهت آبگیری رسیده است.

وی گفت:ایجاد زهکش و تغییر کاربری اراضی تالابی برای امور کشاورزی و بهره برداری خارج از ظرفیت در تالاب‌ها، تغییر اقلیم و خشکسالی‌های متوالی، کاهش آب ورودی به تالاب‌ها از منابع آب بالا دست (عدم تامین حقابه زیست محیطی تالاب ها)، ورود انواع آلاینده‌ای بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی گسیل شده از مزارع کشاورزی، شهر‌ها و آبادی‌ها و صنایع و رسوبات ناشی از فرسایش خاک‌های بالادست، چرای بی رویه، ایجاد باغات و کاشت گونه‌های زراعی آب بر درسطح حوضه تالاب‌ها از عمده‌ترین تهدیدات تالاب‌های استان است.
به گفته کارشناسان، ارزش اکولوژیکی یک هکتار تالاب با ۱۰هکتار جنگل و ۲۰۰ هکتار اراضی کشاورزی برابر است، استان لرستان با بهرمندی از طبیعتی مثال زدنی وسعت قابل توجهی از تالاب‌ها را در خود جای داده است که نقش موثری در تغییرات اقلیمی دارند و از شهرت کشوری و جهانی برخوردار هستند.

آنچه مسئولان محیط زیست و فعالان و کارشناسان این حوزه بر آن تاکید دارند این است که تالاب بیشه داران قابلیت مطلوبی در رونق گردشگری این منطقه می‌تواند داشته باشد که احیای این ظرفیت همکاری و همراهی مردم محلی و کشاورزان با دستگاه‌هایی همچونن محیط زیست، آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی را می‌طلبد، نکته قابل تامل دیگر در این خصوص این است که طبیعت تنها با انجام اقدامات اداری و دستگیری متخلفان به حالت اولیه باز نمی‌گردد باید آموزش و پیشگیری از تخریب به موقع اعمال شود تا مانع از بروز خسارات سنگین در این حوزه شد.

تالاب‌ها از مولد‌ترین محیط‌های کره زمین محسوب می‌شوند و به همین دلیل تداوم حیات در روی کره زمین به شدت وابسته به تداوم شرایط بوم شناختی این اکوسیستم‌های بی نظیر است.

به دیگر سخن، تالاب‌ها شریان‌های حیاتی زیست کره محسوب شده و به همین دلیل جز پر تولید‌ترین محیط‌های طبیعی همچون تولید محصولات شیلاتی، حفظ سطح آب برای مناطق کشاورزی، تولید چوب، ذخیره آب و کاهش بلایای طبیعی و به ویژه سیلاب هستند.
این اکوسیستم‌های آبی در راستای تثبیت خطوط ساحلی، از بین رفتن مواد زائد و تصفیه آب، برخورداری از چشم‌انداز‌های زیبای طبیعی و ایجاد بستر مناسب برای حیات بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی از جایگاه ارزشمندی برخوردار هستند.

گزارش/ رضوان پاک منش